مسئول گروه بلایای طبیعی پایگاه داده‌های علوم زمین:
«گردنه هزارچم»مستعدزمین‌لغزشهای متعددست
احتمال تکرارسنگ‌ریزش درجاده وجوددارد
محور کرج – چالوس در استان مازندران که در پی ریزش کوه و سقوط سنگ از شامگاه دهم فروردین ماه مسدود شده بود از ساعت 18 روز چهارشنبه 22 فروردین ماه بازگشایی شده و تردد خودروها در آن از سرگرفته شد.
رییس مرکز فرماندهی و کنترل ترافیک پلیس‌راه کشور که شامگاه چهارشنبه این خبر را به خبرنگار ایسنا داد در عین حال با اذعان به احتمال سقوط سنگ در این محور از هموطنان خواست از سفرهای غیرضروری در این مسیر خودداری کرده و در صورت ضرورت به نکات ایمنی توجه و با سرعت مطمئنه حرکت کنند.
صرف‌نظر از سوانح تاسف‌بار رانندگی که هر روز در گوشه و کنار جاده‌های کشور به کشته و زخمی شدن هموطنانمان منجر می‌شود، رخداد حوادثی نظیر سنگ‌ریزش شامگاه دهم فروردین ماه جاری در جاده چالوس که خوشبختانه تلفات جانی در پی نداشت زنگ خطری است که نشان می‌دهد جاده‌های کوهستانی کشور تا چه حد در برابر ساده‌ترین و معمول‌ترین پدیده‌های طبیعی آسیب‌پذیرند.
به راستی حوادثی نظیر سنگ‌ریزش‌های جاده چالوس را که پیش از این نیز و از جمله پس از زلزله هشتم خردادماه 83 شاهد رخداد آن بودیم و همچنین حوادث تاسف‌بار متعاقب سیلاب‌های سالهای 80 و 81 در جاده‌های استان گلستان را تا چه حد می‌توان غیرمترقبه و غیر قابل پیش‌بینی دانست؟
به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، به گفته کارشناسان علوم زمین، وقوع پدیده سنگ افت در نواحی کوهستانی به ویژه در چنین جاده‌هایی که در مسیری طولانی با دامنه‌های سنگی پرشیب در ارتباطند کاملا طبیعی است.
در پدیده سنگ افت در اثر لغزش سنگ‌ها، بلوک‌های سنگی آزاد شده و روی شیب توپوگرافی که معمولا در نواحی کوهستانی بسیار تند است، به سمت دامنه حرکت کرده و در مسیر خود همه چیز را خراب می‌کنند. این پدیده در پی زمین‌لرزه‌های کوچک و بزرگ و به خصوص در فصول پربارش تشدید می‌شود.
این مشکل به ویژه در کوهستان البرز که به دلیل جوان بودن از لحاظ فعالیت‌های زمین‌شناسی و کوه‌زایی به شدت فعال است وجود دارد زیرا این فعالیت‌ها به دنبال خود پدیده فرسایش را به دنبال دارد که به اشکال مختلف مانند پدیده‌های دامنه‌یی، سنگ ریزش‌ها، سنگ افت و زمین لغزشها بروز می‌کند
به گفته کارشناسان، در جاده چالوس که حدود 80 سال پیش بدون انجام بررسی‌های کافی احداث شده و پس از آن نیز تلاش چندانی برای بهره‌برداری مناسب از این جاده و استفاده از امکانات مورد نیاز روز نشده، در عمده موارد، پس از بروز حوادث این چنینی تنها به بازگشایی مسیر اقدام شده و به علت هزینه‌های فراوان، نگهداری اصولی از این جاده و بسیاری از جاده‌های دیگر کشور صورت نگرفته است.
در نیمه تابستان سال 1383 نیز جاده چالوس که خردادماه آن سال به دلیل سنگ‌ریزش‌های متعاقب زلزله فیروز آباد کجور مسدود شده بود، در میان ابراز نگرانی‌ها، هشدارها و بحث‌های موافق و مخالف بسیار بازگشایی شد.
در شرایط کنونی ضرورت بررسی‌های دقیق زمین‌شناسی و شناسایی و پایدارسازی نقاط خطرخیز جاده‌های کشور کاملا احساس می‌شود از سوی دیگر در مورد احداث جاده‌های جدید نیز باید این باور در مسئولان وزارت راه ایجاد شود که هزینه کردن در ساخت جاده‌های کاملا استاندارد نه تنها هزینه‌های سنگین کنونی نگهداری را به نحو چشمگیری کاهش می‌دهد بلکه امکان بهره برداری ایمنی جاده در مدت زمان بسیار طولانی تر را نیز فراهم می‌کند.
مهندس شهرام نصیری، مسئول گروه بلایای طبیعی پایگاه ملی داده‌های علوم زمین که پس از سنگ‌ریزش دهم فروردین ماه جاری در جاده چالوس مستقیما به بررسی وضعیت جاده پرداخته است در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) تاکید کرد: با توجه به خصوصیات این سنگ افت، محدوده 16 کیلومتری سیاه بیشه تا دزدبند خطرناک بوده و در هر دوره از فصول پربارش و یا با رخداد زمین لرزه‌ای بزرگ (M>5.5)، احتمال تکرار سنگ ریزش وجود دارد که نیاز است با بستن این منطقه مطالعات موردی و اصولی انجام شود.
وی خاطرنشان کرد: پی آمد بارندگی 72 ساعته نخستین روزهای فروردین 86، لغزش گوه‌ای سنگی به ابعاد تخمینی دو هزار مترمکعب، کیلومتر 103 محور مواصلاتی کرج ــ چالوس (8 کیلومتری ولی آباد، گردنه هزار چم) را به طور کامل مسدود کرد.
این گسیختگی در ساعت 22:30 روز 10 فروردین ماه 86 واقع در مختصات جغرافیایی 24/51 درجه طول شرقی و 27/36 درجه عرض شمالی در حالی به وقوع پیوست که 60 متر از جاده اصلی، به همراه چهار دکل متوسط پست انتقال برق را به طور کامل تخریب کرد و خوشبختانه تلفات جانی به همراه نداشت.
وی در بیان پیشینه و عامل رویداد اظهار کرد: بیش از 30 رویداد موردی زمین لغزش (سنگ افت، سنگ لغزش، و خاک لغزش) در جاده کرج ــ چالوس حد فاصل سیاه بیشه تا دزدبند، آخرین خاطره لغزش‌های دامنه‌یی است که به شکل گروهی در این مکان به زمین لرزه 8 خرداد 1383 فیروز آباد کجور بر می‌گردد و نزدیک به یک سوم این زمین لغزش‌های مرگبار در گردنه هزار چم یعنی در مکان گسیختگی حاضر رخ داده است. به این ترتیب چنین جنبش بزرگی اثر خود را بلافاصله و روی شیب‌ها نگذاشته و به فاصله دو تا سه سال بعد با بارندگی 72 ساعته روزهای هفتم تا نهم فروردین 1386 در درزها و شکستگی‌ها عمل کرده و زمین لغزش و ریزش سنگ اتفاق افتاده است.
نصیری خاطرنشان کرد: جانمایی گسیختگی گوه‌یی فروردین 86 و مقایسه آن با نقشه شدن لرزه‌یی زمین لرزه هشتم خردادماه 83 فیروز آباد کجور نشان می‌دهد، رویداد اخیر در پهنه مهلرزه‌یی زلزله فیروز آباد کجور به وقع پیوسته است و گرچه بارندگی اخیر ماشه این ناپایداری بزرگ را کشیده است ولی بدون شک جنبش ناشی از زمین لرزه فیروزآباد در سستی دامنه‌های سنگی و توسعه گسیختگی‌ها مؤثر بوده است.
وی در بیان ویژگی‌های پیکر شناسی زمین در این منطقه گفت: ریخت شناسی جوان که با شکل گیری قله‌های تیز، دره‌های عمیق، دامنه‌های پرشیب و صخره‌های دیوار گونه پر شیب آشکار است، نشان از زمین‌ساخت جنبا در این ناحیه دارد، به این مفهوم که این عامل، خود توسعه سطوح ضعف سیستماتیک، خردشدگی و فرسایش را به همراه داشته است که این مساله در مواردی سبب تشکیل خاک در دامنه‌های پرشیب و تمرکز پوشش درختی شده است .
در سمت مقابل، توده جابجا شده عملکرد یک گسل فرعی سبب تمرکز آب و پوشش درختی شده است که ممکن است رسوبات حاشیه یخچالی نیز بخشی از تامین خاک عهد حاضر این منطقه را عهده‌دار باشد.
مسئول گروه بلایای طبیعی پایگاه ملی داده‌های علوم زمین در پایان در بیان راهکارهای کاهش خطرپذیری این مسیر به ایسنا گفت: پس از تخلیه جاده با عمل لغ گیری، سازندهای سست و سنگ‌هایی که در آستانه ریزش هستند را با ضربه راه اندازی می‌کنند و یا از دیوارهای حایل و تورهای ارتجاعی برای جلوگیری از ریزش سنگ در مسیر جاده استفاده می‌کنند.همچنین با استفاده از تحلیل‌های ریاضی، مدل آستانه گسیختگی شیب‌هایی را که احتمال افتادگی دارند، تحلیل موردی و مطالعه ساختگاهی کرده و یا خندقی میان شانه راه و دیواره کناره جاده به عمق یک متر و عرض دو تا سه متر ایجاد کرده تا سنگ افت، درون خندق قرار گیرد.
ایسنا