آخرین سناریوهای بنزینی روی میز دولت

 دولت برای تعیین نرخ بنزین در قالب هدفمندی یارانه‌‌ها، تنها دو سناریو روی میز قرار دارد که طبق آنها یا بنزین یارانه‌ای حذف و نرخ آزاد این سوخت، 400 تومان در نظر گرفته می‌شود یا با در نظر گرفتن سهمیه ای 60 لیتری برای هر خانواده (60 لیتر برای تمام خودروهای یک خانوار)، بنزین آزاد با قیمت 800 تومان عرضه می‌شود.


نهایی شدن هر یک از این دو سناریو، نه تنها تاثیری قابل توجه بر بازار خودرو کشور می‌گذارد، بلکه به طور مستقیم سیستم حمل‌و‌نقل عمومی‌را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد؛ چراکه به هرحال افزایش قیمت بنزین، مردم را به سمت استفاده کمتر از خودروهای شخصی سوق می‌دهد و از آن سو سیستم حمل‌و‌نقل عمومی، مشتری بیشتری پیدا خواهد کرد.
در این مورد دو پرسش پیش می‌آید.
اول آنکه اگر قیمت بنزین صعود کند، آیا بازار خودرو کشور رکودی ویژه را تجربه خواهد کرد؟
دومین پرسش نیز این است که آیا سیستم حمل‌و‌نقل عمومی‌کشور، آمادگی پذیرش سناریوهای بنزین را دارد؟
تغییر گزینه‌های خرید
برای پاسخ به پرسش اول، ابتدا باید دید نرخ بنزین به 400 تومان می‌رسد یا 800 تومان؟
به گفته کارشناسان، اگر دولت سناریوی اول را اجرا کرده و با حذف کامل سهمیه‌بندی، قیمت 400 تومان را برای بنزین در نظر بگیرد، بازار خودرو کشور بیش از آنکه به سمت رکودی شدید برود، تغییر الگوی مصرف را تجربه خواهد کرد.در واقع طبق آنچه که در گزارش یکشنبه گذشته به آن اشاره شد، بنزین 400 تومانی، مشتریان ایرانی را به سمت خرید خودروهای کم‌مصرف‌تر سوق داده و پرمصرف‌‌ها با استقبال کمتری روبه‌رو خواهند شد.
در این مورد طبق دستوری که وزارت صنایع به خودروسازان ابلاغ کرده، ایران‌خودرو و سایپا نیز باید تولید خودروها و موتورهای کم مصرف را در دستور کار قرار داده و در واقع خود را به نوعی با شرایط بازار پس از افزایش قیمت بنزین، وفق دهند.
در این شرایط خودروسازان برای حفظ بازار خود، از تولید و عرضه محصولات پرمصرف کاسته و به تیراژ و عرضه کم‌مصرف‌ترها می‌افزایند، تا بدین وسیله، فروش شان متعادل شده و چندان با رکود مواجه نشود.
اگر این برنامه‌ریزی خودروسازان، درست پیش برود، بازار خودرو کشور رکود چندانی را به خود نخواهد دید، اما در عوض گزینه‌‌های خرید مشتریان تغییر می‌کند.
رکود ویژه بازار خودرو
اما به سراغ سناریوی دوم برویم.
در این سناریو قرار است به بهانه حفظ سهمیه 60 لیتری، بهای بنزین به 800 تومان صعود کند. البته سهمیه 60 لیتری، نه برای هر خودرو، بلکه به ازای تمام خودروهای یک خانوار، در نظر گرفته شده است.
کارشناسان معتقدند، اگر این سناریو به اجرا درآید، احتمالا رکودی ویژه بر بازار خودرو کشور حکمفرما خواهد شد.
این رکود ویژه، جدای از آنکه مشتریان را از خودروهای پرمصرف دور و به سمت کم‌مصرف‌‌ها سوق می‌دهد، در حالت کلی از حجم خرید خودرو نیز خواهد کاست.
به هر حال، صعود نرخ بنزین به 800 تومان، یعنی هشت برابر شدن هزینه‌ای که مشتریان برای سوخت خودروهای خود می‌پردازند و این رقم، رقمی‌نیست که ایرانی‌‌ها به راحتی با آن کنار بیایند.
60 لیتری که دولت در ازای بنزین 800 تومانی در نظر گرفته، به اندازه مصرف یک باک است و وجود این سهمیه، چندان زهر بنزین 800 تومانی را نخواهد گرفت.
در حال حاضر اگر متوسط مصرف خودروهای شخصی را در هر ماه، حداقل 100 لیتر در نظر بگیریم، هزینه سوخت یک ماه هر خودرو، با توجه به سهمیه 60 لیتری در نظر گرفته شده، 38 هزار تومان خواهد بود.
با این حساب، هرچه به میزان مصرف سوخت خودروها افزوده شود هزینه سوخت‌گیری نیز بالا خواهد رفت.
از سوی دیگر به احتمال زیاد، دولت در آینده و در راستای اجرای کامل قانون هدفمندی یارانه‌‌ها، همین سهمیه 60 لیتری را نیز حذف خواهد کرد، که در آن صورت هزینه سوخت ماهانه یک خودرو با مصرف حداقل 100 لیتر، از 38 هزار تومان به 80 هزار تومان خواهد رسید.
در حال حاضر هر مشتری ایرانی با فرض استفاده ماهانه 100 لیتر بنزین، باید 22 هزار تومان (16 هزار تومان برای بنزین آزاد و شش هزار تومان بابت بنزین یارانه‌ای) بپردازد، حال آنکه با اجرای کامل قانون هدفمندی یارانه‌‌ها، این رقم به 80 هزار تومان خواهد رسید.
این بدان معنا است که مشتری ایرانی باید 80 هزار تومان برای هزینه ماهانه بنزین خود کنار بگذارد و این موضوعی نیست که برای همه قابل هضم باشد.
دبیر انجمن خودروسازان در این زمینه می‌گوید: بنزین 800 تومانی قطعا بر بازار خودرو کشور تاثیرگذار خواهد بود؛ اما این بدان معنی نیست که مردم دیگر خودرو نخرند.
احمد نعمت بخش با اشاره به اینکه افزایش قیمت بنزین به 800 تومان، رکودی ویژه را نصیب بازار خودرو و حتی بازار لوازم یدکی خواهد کرد، تاکید می‌کند: اگر این نرخ برای بنزین مصوب شود، مردم با وجود ضعف ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، بیش از پیش به استفاده از این ناوگان خواهند پرداخت و این به معنی استفاده کمتر از خودروهای شخصی است.
وی می‌افزاید: وقتی خودروهای شخصی کمتر مورد استفاده قرار گیرند، طبعا میزان تصادفات و همچنین استهلاک آنها کمتر می‌شود و در نتیجه بازار لوازم یدکی نیز رکودی نسبی را تجربه خواهد کرد.
به گفته دبیر انجمن خودروسازان، در حال حاضر به ازای هر هشت نفر، یک خودرو در کشور وجود دارد، بنابراین بازار خودرو ایران هنوز اشباع نشده و جا برای خرید هست.
نعمت بخش تاکید می‌کند: اگر قیمت بنزین 400 تومان اعلام شود، بازار خودرو رکودی نامحسوس و اندک را به خود خواهد دید، اما با بنزین 800 تومانی، اوضاع متفاوت می‌شود و رکود در بازار خودرو ملموس‌تر خواهد بود.
ضعف سیستم حمل‌و‌نقل عمومی
می‌گویند در شهری مثل پاریس، یک شهروند دقیقا می‌داند که اگر با وسایل حمل‌و‌نقل عمومی، از خانه به محل کار خود برود، چه مدت زمانی را صرف خواهد کرد.
در واقع سیستم حمل‌و‌نقل عمومی‌آنقدر جامع است که شهروندان، بسیاری مواقع ترجیح می‌دهند به جای خودرو شخصی (با در نظر گرفتن قیمت بالای سوخت) از اتوبوس و مترو و وسایلی از این قبیل استفاده کنند.
این در شرایطی است که ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی‌ کشور، در حال حاضر چندان جوابگوی وضعیت فعلی نیز نیست، چه رسد به زمانی که بنزین 800 تومانی خیل عظیمی ‌از مردم را به سمت استفاده از این ناوگان سوق دهد.
هم‌اکنون نگاهی به سیستم اتوبوس‌رانی، از کمبود اتوبوس در کلان‌شهرها، به خصوص تهران، حکایت می‌کند و ناوگان مینی بوس رانی کشور نیز به گفته خود مسوولان، از فرسودگی رنج می‌برد.
در بخش تاکسی‌رانی نیز، به‌رغم نظارت‌‌های موجود، مشکلات غیر قابل اغماضی مانند دربستی شدن تاکسی‌‌ها و رقم متفاوت کرایه‌‌ها در یک مسیر مشخص، به چشم می‌آید.
مترو نیز که هم‌اکنون با عدم ابلاغ بودجه دو هزار میلیاردی از سوی دولت، توسعه و پیشرفت کندی را تجربه می‌کند.
در این شرایط اگر دولت نرخ بنزین را به 800 تومان برساند، سیستم حمل‌و‌نقل عمومی‌جوابگوی وضعیتی که به وجود می‌آید، نخواهد بود.
به هر حال طبق گفته کارشناسان، بنزین 800 تومانی نه تنها میل به خرید خودروهای شخصی را کاهش می‌دهد، بلکه از میزان استفاده خودروها نیز خواهد کاست.
با این حساب مردم بیش از پیش به استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی‌ تمایل پیدا می‌کنند.
به نظر می‌رسد دولت باید در این زمینه اقدامی ‌اساسی را انجام دهد و حال که می‌خواهد با گران کردن بنزین، از مصرف سوخت و ترافیک بکاهد، حداقل شرایط مطلوبی را نیز برای مشتریانی که خودرو ندارند یا دارند و کمتر استفاده می‌کنند، فراهم بیاورد.