خروج فرسوده‌ها، منجی خودروسازان دنیا چالش خودروسازان ایران
بحران جهانی سال گذشته که رکود بازار خودرو دنیا را در پی داشت، موجب شد تا برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی طرح جایگزینی خودرو فرسوده با خودروهای کم آلاینده و هیبرید را در دستور کار خود قرار دهند.
به طوریکه با گذشت سه ماه از آغاز این طرح کشورهای مذکور توانستند رکود به وجود آمده در بازار خودرو را جبران کرده و صنعت خودروسازی را از بحران ورشکستگی نجات دهند. کشورهای آمریکایی و اروپایی در حالی طی مدت زمانی در حدود سه ماه توانستند برنامه‌های خود را در این خصوص اجرایی کنند که نزدیک به چهار سال از اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده در کشور ما می‌گذرد اما هنوز اجرای آن در پیچ و خم بوروکراسی که از عدم برنامه‌ریزی مدیران و ناهماهنگی ارگان‌های مربوطه نشات می‌گیرد،
قرار دارد.
برنامه‌ریزی اصولی و پیش‌بینی سازوکارها در کشورهای اروپایی و آمریکایی را می‌توان عمده دلیل اجرایی شدن طرح نوسازی خودروهای فرسوده در این کشور دانست.
اما در کشور ما و با گذشت نزدیک به چهار سال از اجرای طرح، هنوز سازوکار ثابتی برای اجرای طرح نوسازی در نظر گرفته نشده، که این امر طرح را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است.
بر اساس برنامه در نظر گرفته شده در کشورهای مذکور بودجه 300 میلیون پوندی در انگلیس، چهار میلیارد دلاری در آمریکا، 5/2 میلیارد یورویی در آلمان و بودجه 600 میلیون یورویی در فرانسه از سوی دولت‌های مذکور پیش‌بینی شد که تزریق به موقع این بودجه اجرای هرچه سریع‌تر طرح نوسازی را در پی داشت.
اما در کشور ما با گذشت چهار سال از شروع طرح مذکور، تاکنون تنها سه مرحله از طرح نوسازی اجرایی شده که در سال اول و دوم از سوی دولت برای اجرای طرح مذکور بودجه‌ای خاص در نظر گرفته شد و بانک نیز مسوول واگذاری اعتبارات برای اجرای هرچه بهتر طرح شد.
اما در سال سوم که همزمان با سال 88 به مرحله اجرا گذاشته شده هنوز بودجه‌ای در نظر گرفته نشده و منبع پرداخت‌کننده بودجه نیز نامشخص است که این امر موجب شده تا مالکان خودروهای فرسوده با گذشت 9 ماه از سال همچنان سردرگم باشند.
همچنین در کشورهای مذکور که این طرح در محدوده زمانی دو تا سه ماه اجرا شد، محدودیتی برای انتخاب خودرو جایگزین در نظر گرفته نشد. به طوری که متقاضیان می‌توانستند علاوه بر خودرو داخلی از خودروهای وارداتی تنها به شرط انتخاب خودرو کم‌مصرف و کم‌آلاینده نیز استفاده کنند که این امر موجب شد تا متقاضیان با گزینه‌های بیشتری برای انتخاب خودرو جایگزین روبه‌رو باشند که طبیعتا این امر استقبال هرچه بیشتر متقاضیان این خودروها در کشورهای مذکور را در پی داشت.
اما در کشور ما متقاضیان تنها امکان انتخاب خودرو جایگزین از میان محصولات داخلی را دارند. این امر در حالی است که متقاضیان با نبود تنوع خودرو با رنج قیمتی 10 میلیون تومان و پایین‌تر در بازار داخلی مواجه هستند؛ چرا که اکثر خودروهای داخلی در رنج قیمتی بالای 10 میلیون قرار دارند که امکان خرید خودرو با این رنج قیمتی نیز برای برخی از مالکان خودروهای فرسوده وجود ندارد که این امر نیز عدم استقبال مالکان این خودروها برای شرکت در طرح خروج خودروهای فرسوده را به همراه دارد.
بر اساس آمار اعلام شده در مدت زمان مذکور در انگلستان 227 هزار و 750 دستگاه خودرو فرسوده با خودرو جدید جایگزین شد، همچنین در مرحله اول طرح در آمریکا نیز 120 هزار دستگاه خودرو فرسوده نوسازی شد، اما استقبال از طرح مذکور در این کشور موجب شد تا آمریکا یک‌ماه دیگر طرح نوسازی را تمدید کند که با این شرایط پیش‌بینی می‌شود تا پایان اجرای طرح در این کشور تعداد خودروهای جایگزین شده به 500 هزار دستگاه برسد.
آمار ذکر شده در حالی است که از ابتدای سال جاری تاکنون و با وجود وعده داده شده از سوی مسوولان مبنی بر خروج 600 هزار خودرو فرسوده تنها در حدود 50هزار دستگاه خودرو فرسوده جایگزین شده است که با توجه به مشخص نبودن سازوکار طرح نوسازی در سال جاری نوسازی مابقی خودروهای فرسوده بعید به نظر می‌رسد.
علاوه بر موارد مذکور کشورهای اروپایی و آمریکایی به منظور رونق بخشیدن به بازار و جلوگیری از ورشکستگی شرکت‌های خودروساز طرح مذکور را برای خودروهای با عمر 10 سال و به منظور کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت به مرحله اجرا گذاشتند و به همین منظور نیز متقاضیان طرح، ملکف به انتخاب خودرو کم‌مصرف یا هیبرید شدند اما در کشور ما هرچند نوسازی خودروهای فرسوده با عمر 35 سال در حال اجرا است اما خودروهای جایگزین در نظر گرفته شده نه تنها مصرف سوخت پایین ندارند، بلکه از لحاظ ایمنی نیز در سطح قابل قبولی نیستند.
از سوی دیگر تسهیلات در نظر گرفته شده برای دریافت خودرو جایگزین در کشورهای اروپایی و آمریکایی رقمی‌در حدود 3500 تا 4500 دلار را شامل می‌شود هرچند رقم مذکور در این کشورها چندان چشمگیر به نظر نمی‌رسد اما بازار رقابتی در این کشورها که در نهایت موجب شده تا خودرو با قیمت مناسب عرضه شود این امکان را برای مالکان خودروهای فرسوده به وجود آورده تا با کمترین بودجه اقدام به دریافت خودرو کم‌مصرف، کم‌آلاینده و ایمن کنند، در حالی که بر اساس برنامه سال جاری برای طرح نوسازی در کشورها ما وام 10 میلیون تومانی در نظر گرفته شده که در سال جاری نه تنها سازوکار پرداخت آن مشخص نشده، بلکه قیمت بالای خودروهای داخلی نیز موجب شده تا با این وام شرایط برای انتخاب خودرو مناسب برای شرکت‌کنندگان در طرح فراهم نشود.
در باب عدم پیشرفت طرح مذکور در کشور می‌توان به این نکته نیز اشاره کرد که در سایر کشورها خودروهایی که توان اخذ برگه معاینه فنی را نداشته باشند به صورت خودکار از چرخه حمل‌و‌نقل خارج می‌شوند و مالکان این خودروها بر اساس سن خودرو ناچار به پرداخت عوارض بیشتر نسبت به سایر خودروها هستند، اما در کشور ما عوارضی از خودروهای فرسوده دریافت نمی‌شود که این امر نیز موجب می‌شود تا مالکان این خودروها تمایلی برای شرکت در طرح خروج خودروهای فرسوده نداشته باشند.
سازوکار نداریم
به گفته فرید زاوه، کارشناس خودرو، طرح خروج خودروهای فرسوده در کشورهای دیگر قدمت طولانی دارد و با توجه به مشخص بودن سازوکار طرح در این کشورها خودروهای فرسوده بر اساس سن، ملزم به پرداخت عوارض بیشتر نسبت به سایر خودروها هستند که این امر موجب می‌شود تا مالکان خودروهای فرسوده تمایلی به استفاده از این خودروها نداشته باشند، اما در کشور ما هیچ عوارض مازادی از خودروهای فرسوده دریافت نمی‌شود که این امر موجب می‌شود تا مالکان این خودروها برخلاف سایر کشورها تمایلی برای خروج این خودروها از چرخه حمل‌و‌نقل نداشته باشند.
زاوه در ادامه می‌گوید: علاوه بر اخذ عوارض بیشتر از خودروهای فرسوده، در سایر کشورها برای خودروها سن فرسودگی تعیین نمی‌شود بلکه خودروهایی که نتوانند برگه معاینه فنی دریافت کنند به طور خودکار از چرخه حمل‌و‌نقل خارج و هزینه اسقاط خودرو نیز از مالک خودرو فرسوده دریافت می‌شود اما در کشور ما با وجود در نظر گرفتن تسهیلات، از آنجا که شرایط تنبیهی برای این خودروها در نظر گرفته نشده است تمایلی برای اجرا شدن طرح خروج خودروهای فرسوده در میان مالکان این خودروها وجود ندارد.
زاوه معتقد است، طی سال‌های گذشته راهکارهایی که برای اجرای طرح نوسازی خودروهای فرسوده در نظر گرفته شده مانند وابستگی طرح به بودجه دولت و محول کردن آن به خودروسازان موجب شد تا سازوکار طرح نوسازی با گذشت نزدیک به پنج سال از اجرای طرح همچنان نامشخص باشد که این امر نیز اجرای طرح را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است.
علاوه بر مشخص نبودن سازوکار طرح نوسازی در کشور ما نسبت به سایر کشورها، در سال جاری و با شدت گرفتن بحران جهانی و تاثیر آن بر صنعت خودروسازی جهان سایر کشورها به منظور حفظ بازار خود و نجات صنعت خودروسازی از بحران ورشکستگی طرح کمک بلاعوض برای نوسازی خودروهای با عمر 10 سال را در دستور کار خود قرار دادند که این امر موجب شد تا صنعت خودروسازی در این کشورها بحران جهانی را پشت سر گذارد.
وی ادامه می‌دهد: اما در کشور ما، دولت علاوه بر تامین خودرو مورد نیاز، تامین بودجه برای اجرای طرح را نیز به خودروسازان محول کرد که این امر موجب شد تا با گذشت نزدیک به نه ماه از سال جاری هنوز طرح نوسازی خودروهای سواری فرسوده در کشور به طور جدی اجرا نشود این امر در حالی است که مسوولان وعده ممنوعیت تردد خودروهای با عمر 35 سال را از بهمن ماه سال جاری و ممنوعیت تردد کلیه خودروهای فرسوده را از سال 91 داده‌اند.
زاوه در ادامه می‌گوید: در حال حاضر در کشور ما به جای در نظر گرفتن روش‌های تنبیهی برای مالکان خودروهای فرسوده، روش‌های تنبیهی برای خودروسازان در نظر گرفته شده به طوری که در سال جاری خودروسازان ملزم شده‌اند تا 30 درصد از تولیدات خود را به طرح خروج خودروهای فرسوده اختصاص دهند که این امر تنها موجب می‌شود تا خودروسازان با مشکلات بیشتری نسبت به گذشته مواجه شوند و با توجه به مشکلات مالی که با آن مواجه هستند اجرای روش‌های تنبیهی، طرح نوسازی را در کشور با مشکلات بیشتری مواجه کرده است.
علاوه بر طرح نوسازی خودروهای فرسوده ترغیب مردم به استفاده از خودروهای کم‌مصرف و کم‌آلاینده نیز از دیگر برنامه‌هایی است که در سال جاری از سوی سایر کشورها به مرحله اجرا گذاشته شد به طوریکه در سال جاری مالکان خودروهای فرسوده در کشورهای اروپایی و آمریکایی ملزم به دریافت خودرو کم‌مصرف یا هیبرید در قبال خودرو فرسوده خود شدند.
اجرای روش‌های تشویقی برای خرید خودروهای کم‌مصرف و هیبرید موجب استقبال مردم از این خودروها شد که این امر نیز افزایش تولید خودروهای کم مصرف در این کشورها را در پی داشت اتفاقی که در کشور ما هنوز رخ نداده است.
زاوه در این خصوص می‌گوید: در صورتی که برای تولید خودروهای پر مصرف در کشور ما نیز مانند سایر کشورها جریمه در نظر گرفته شود خودروسازان داخلی مانند سایر خودروسازان به تولید خودروهای کم مصرف روی می‌آورند اما در نظر نگرفتن جریمه برای این خودروها در داخل کشور موجب شده تا خودروسازان داخلی همچنان به تولید خودرو پر مصرف اصرار ورزند.
داود میرخانی رشتی نیز در خصوص دلایل تاخیر در اجرای طرح نوسازی در کشور می‌گوید: در سال جاری سایر کشورها در ابتدا اقدام به تعریف سازوکار برای اجرای طرح کردند و پس از در نظر گرفتن بودجه مورد نیاز طرح مذکور را استارت زدند که این امر موجب شد تا طرح نوسازی در این کشورها به خوبی پیش رود اما در کشور ما در ابتدا طرح استارت می‌خورد پس از آن سازکار برای اجرای آن تعریف می‌شود
به گفته میرخانی رشتی مشخص نبودن چگونگی پرداخت تسهیلات بانکی عمده دلیل تاخیر در اجرای طرح نوسازی در کشور است زیرا با وجود آغاز طرح هنوز چگونگی پرداخت تسهیلات نامشخص است.
جهان خودرو