اولین اقدام قبل از رانندگی در مناطق شنی یا باتلاقی کم کردن باد لاستیک‌ها است
گزارشی از وضعیت رانندگی در مناطق باتلاقی و شنی
گروه رهنما- مناطق کویری به علت عدم وجود پوشش گیاهی، دائما در معرض فرسایش شدید آب و باد قرار دارند.
این عوامل باعث پوک شدن جنس خاک و نرمی و نفوذپذیری آن می‌شوند. بارش‌های ناگهانی و شدیدی که عموما در ماه‌های سرد سال در کویر انجام می‌شود، عاملی برای ایجاد باتلاق‌ها است.
باتلاق گاو خونی
این پدیده و تبخیر شدید سطحی آب باعث می‌شود که رطوبت سطح زمین به سرعت تبخیر شود و لایه نازکی (معمولا بین 1 تا 3 سانتی‌متر) از قشر سخت نمکی بر روی زمین شکل گیرد. این سطح سخت اجازه تبخیر لایه‌های زیرین را نمی‌دهد؛ در نتیجه لایه‌های زیرین مرطوب باقی می‌مانند. این زمین‌های باتلاقی به وفور در کویرهای ایران یافت می‌شود. سون هدین کویرنورد سوئدی در کتاب کویرهای ایران، این زمین‌ها را زمین‌های موذی نامیده است.
از این رو رانندگی در این نوع مناطق باید با احتیاط کامل و آشنایی با تکنیک‌های رانندگی در باتلاق همراه باشد. رانندگی در زمین‌های شنی نیز به علت سستی مقاومت زمین دارای تکنیک‌های خاصی است که به آن اشاره می‌شود.
نکته مهم رانندگی در مناطق شنی حفظ سرعت در حال حرکت است. از آنجا که زمین قدرت تحمل انرژی را که از چرخ‌ها برای افزایش سرعت بر آن وارد می‌شود، ندارد، هرگونه افزایش سرعت به سختی و در پاره‌ای از موارد غیرممکن می‌شود.
. این امر باعث می‌شود که سطح تماس لاستیک خودرو با زمین سست افزایش یابد و فشار کمتری بر مساحت واحد زمین وارد شود در نتیجه فرورفتگی لاستیک در مناطق شنی و باتلاقی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. علاوه بر این فشار کمتری بر خودرو وارد می‌شود.
این روش شروع مناسبی برای یک رانندگی لذت بخش در مناطق کویری است. میزان کم کردن باد بستگی دارد به نوع خودرو، نوع لاستیک و زمین شنی که قصد رانندگی در آن را دارید. برای کم کردن باد، خودروی خود را در یک زمین صاف قرار دهید، یک آجر به فاصله یک‌‌سانتی‌متری دیواره جانبی لاستیک عقب قرار دهید سپس شروع به کم کردن باد کنید تا آنکه دیواره جانبی لاستیک با آجر تماس پیدا کند بعد از آن فشار باد را اندازه بگیرید و برای دیگر چرخ‌ها هم انجام دهید. این میزان فشار باد برای آغاز حرکت بر روی زمین‌های شنی مناسب است. در صورتی که حرکت خودرو با مشکل روبه‌رو شد، باد بیشتری کم کنید. در صورتی که فراموش کردید از روش فوق برای کم کردن باد استفاده کنید و در منطقه شنی هستید میزان فشار باد را بر روی 100کیلوپاسکال و یا 15 psi قرار دهید. معمولا این فشار باد مناسب است. فراموش نکنید اگر قصد کم کردن باد لاستیک را دارید، حتما پمپ باد همراه داشته باشید تا بعد از خروج از منطقه شنی باد لاستیک را به حالت اولیه برگردانید تا به لاستیک‌های شما آسیبی وارد نشود. حرکت با باد کم بر روی زمین‌های سخت مانند آسفالت باعث کاهش عمر لاستیک و ترک خوردن دیواره‌های جانبی آن می‌شود.
در زمان گیر کردن در شن‌ها فشار باد لاستیک می‌تواند تا 40 kpa (کیلوپاسکال) و یا 6 psi کاهش یابد. این فشار، حد‌اقل فشار لازم برای یک لاستیک در زمین‌های نرم است و کاهش بیشتر این فشار تاثیری بر راحت‌تر راندن در شن‌ها ندارد چه بسا که کار رانندگی را مشکل‌تر نیز بکند.
تکنیک‌های رانندگی در شن‌های روان
هنگامی که در مناطق شنی رانندگی می‌کنید همواره بر روی خط لاستیک خودروی جلویی حرکت کنید (این روش در زمین‌های باتلاقی توصیه نمی‌شود، چون حرکت خودروی جلویی موجب کاهش مقاومت لایه سخت روی باتلاق می‌شود و چه بسا در مسیری که خودروی جلویی به‌راحتی در حرکت است خودروی دوم در گل فرو برود) لاستیک خودروی جلویی باعث کوبیده شدن زمین می‌شود و حرکت در این خط برای خودروهای بعدی به مراتب آسان تر است. در کویر هرگز از روی گیاهان عبور نکنید، این کار باعث تخریب گیاهان و از بین رفتن پوشش گیاهی زمین می‌شود و خسارات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست وارد می‌کند!
در مناطق شنی یا باتلاقی هرگز به صورت ناگهانی سرعت خودرو را کم و یا زیاد نکنید. ترمز کردن در مناطق شنی باعث ایجاد تلی از شن در جلوی لاستیک می‌شود و چه بسا باعث گیر کردن شما در شن شود. همچنین در مناطق باتلاقی باعث شکسته شدن لایه سخت زمین شده و باعث فرو رفتن چرخ‌ها در گل می‌شود. کاهش یا افزایش سرعت باید به آرامی و با صبر و حوصله انجام شود.
هنگامی که می‌خواهید در زمین‌های شنی توقف کنید، یک دفعه ترمز نکنید، کلاج را فشار دهید تا دنده‌ها آزاد شوند و خودرو خود به خود متوقف شود. این عمل از جمع شدن تل شن در جلوی چرخ‌ها جلوگیری می‌کند و حرکت مجدد با مشکل روبه‌رو نمی‌شود. در صورت امکان در زمین‌هایی که شیبی به سمت پایین دارند توقف کنید تا حرکت مجدد به راحتی انجام گیرد.
اگر قصد پیچیدن یا دور زدن دارید، دایره دور زدن را تا آنجایی که امکان دارد، بزرگ کنید. پیچیدن با دایره دور کوچک همان اثر ترمز کردن را برای چرخ‌های جلو دارد. در صورت حرکت در زمین‌های شیب دار، از حرکت خودرو به شیوه‌های مارپیچ و تراورس جدا پرهیز کنید. در این زمین‌ها به صورت مستقیم بالا و پایین بروید. حرکت به شیوه تراورس باعث می‌شود که چرخ‌های سمت شیب وزن بیشتری تحمل کنند و در نتیجه باعث فرورفتگی بیشتر، افزایش درصد شیب و چپ شدن خودرو و یا گیر کردن در شن شوند!
اگر در زمین شیب‌داری به سمت پایین در حرکت هستید و احساس کردید که عقب خودرو در حال متمایل شدن به راست یا چپ است، سعی کنید به آرامی سرعت خود را افزایش دهید تا خودرو به حالت عادی خود برسد. در این حالت هرگز ترمز نکنید؛ چون باعث فشار بیشتر به چرخ‌های جلو می‌شود و حرکت انحرافی عقب خودرو را تقویت می‌کند.
در صورتی که در حالت بالا رفتن از تپه گیر کردید، خودرو را به کمک دنده عقب از مسیری که بالا آمده‌اید به پایین برگردانید، در این حالت هرگز دور نزنید و با دنده خلاص هم پایین نیایید.
همیشه به یاد داشته باشید که هر رفتی برگشتی نیز دارد. اگر قصد پایین رفتن از شیبی دارید که مطمئن نیستید بتوانید از آن بالا بیایید؛ پایین نروید.
خودروی خود را قبل از آن که به 4wd احتیاج باشد، در حالت 4wd قرار دهید.
اگر قصد بالا رفتن از تپه‌ای را دارید با شتاب و بدون آنکه از شیب پشت تپه آگاهی داشته باشید،از تپه بالا نروید. اغلب حوادث کویر بر اثر همین بی‌احتیاطی ساده است.
خارج کردن خودرو از شن
اگر در زمین‌های صاف در شن گیر کردید از گاز دادن به جلو پرهیز کنید، این کار باعث بیشتر فرورفتن شما در شن می‌شود. خودرو را در دنده عقب قرار دهید و سعی کنید به آرامی از مسیری که توسط لاستیک‌های شما ایجاد شده به عقب بروید؛ چون این مسیر نسبت به زمین‌های اطراف از استحکام بیشتری برخوردار است. وقتی که به میزان کافی به عقب رفتید، سعی کنید مجددا به جلو حرکت کنید، مراقب باشید که مجددا در شن فرو نروید. با این روش می‌توانید مسافت بیشتری به جلو بروید و هر بار که گیر کردید این عمل را تکرار کنید. در صورتی که شما قادر به برگشت هم نیستید از خودرو خارج شوید و شن‌های اطراف لاستیک خودرو را به کنار بزنید و اطمینان حاصل کنید که قسمت‌های زیرین خودرو با شن‌ها در تماس نیست. اگر موفق نشدید باد چرخ‌ها را باز هم کم کنید. در این حالت اگر خودرو شما باز هم از شن خارج نشد، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
1 - اگر تعداد افراد همراه زیاد هستند چند نفر در جلو یا عقب خودرو بخوابند و پا‌ها را به زیر خودرو فشار دهند. عضله پا قوی‌ترین عضله در بدن انسان است با این روش می‌توانید کمتر خسته شوید و بیشترین انرژی را به خودرو وارد کنید.
2 - در زیر خودرو جک بزنید. طبیعی است باید جسم مسطحی در زیر جک قرار دهید تا جک در شن فرو نرود. در این مواقع جک‌هایی که با باد اگزوز کار می‌کنند، بسیار مفید هستند. حتما در زیر جک بادی صفحه‌ای چوبی یا فلزی قرار دهید تا در شن فرو نرود.
3 - اگر خودروهای دیگری همراهتان هستند از روش بکسل کردن استفاده کنید.
4 - اگر تنها هستید باید از وینچ استفاده کنید؛ البته اگر داشته باشید.
5 - اگر آب به اندازه کافی همراه دارید می‌توانید با مرطوب کردن شن‌های جلوی چرخ‌ها، به راحتی خودرو را از شن خارج کنید.
هرگز تنها به کویر سفر نکنید. اگر تعداد خودروها کمتر از 3 خودرو بود، از سفر کردن خودداری کنید.